Þorsteinn Helgi Steinarsson

Menn henda miklu af einhverju

	Íslendingar henda miklu af raftækjum
Ábyrgðarmaður færslu Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Að ýmsu leyti virðist ástandið á Íslandi minna á hina svokölluðu Menningarbyltingu í Kína. Atburði sem einkenndust af myndun alls kyns grasrótarhreyfinga, oft undir merkjum Rauða varðliðsins sem beindu spjótum sínum að öllu því sem talið var borgaralegt. Milljónir manna voru ofsóttar. Mao virðist hafa komið þessar hreyfingu af stað en ekki beinlínis stutt hana, enda sá hann hana fyrst og fremst sem verkfæri til að styrkja eigin völd. Að lokum var hún bæld niður með valdi.

Í Menningarbyltingunni var ráðist gegn þeim sem unnu í stjórnsýslunni, fyrirtækjaeigendum, menningarverðmætum og fl. Einstaklingar vor þvingaðir til að koma fram með sjálfsgagnrýni af auðmýkt. Efnt var til mótmæla til að bola einstaklingum frá og jafnvel taka þá af lífi á götum úti. Þetta átti einnig við um einstaklinga innan Kommunistaflokksins, enda gat það hentað Mao vel. Allir áttu að hugsa eins og rétt eins og varðliðið skilgreindi það. Allir áttu að gagnrýna alla og tilkynna um frávik frá rétthugsuninni. Börn áttu að tilkynna foreldra sína ef svo bar við. Allir áttu að uppfylla viðmið um hinn fullkomna byltingasinnaða alþýðumann. Allt var þetta gert í nafni réttlætis sem minnir á það að ofbeldi er nánast alltaf réttlætt af þeim sem beita því. Upp undir 3 milljónir manna misstu lífið í þessari Menningarbyltingu.

Það er athyglivert að í skýrslu Alþjóðamálastofnunnar HÍ fyrir SA, ASI og fleiri þá er m.a. fjallað um afnám hafta og aðstoð ESB við að afnema höftin. Þessi aðstoð felst í raun í því að veita Íslendingum lán til þess að unnt sé að borga út snjóhengjuna. Þar eru m.a. þessir 960 milljarðar sem eru í slitabönkunum. ESB (aðildarlöndin öll) leggja á það áherslu að þetta mál sé leyst áður en Ísland getur orðið aðili. 

M.ö.o. þá lýtur dæmið út þannig að ef þjóðin bætir við sig skuldum sem nema ríflega hálfri þjóðarframleiðslu eða meira þá sé hægt að halda áfram inn í ESB og taka upp evru. Skýrslan segir einungis frá því að lán standi til boða og að það sé ekkert hámark á þeim (sic).

Ekkert kemur fram í skýrslunni um hversu íþyngjandi þetta lán yrði Íslendingum í afborgunum sem verður að teljast mjög undarlegt svo ekki sé meira sagt. 

Lán af þessu tagi væri auðvitað happafengur fyrir kröfuhafa gömlu bankanna. Þetta er í raun hagsmunamál upp á fleiri hundruð milljarða fyrir þá. E.t.v. á bilinu 300-400 milljarðar (sbr. mat um hvað þurfi að afskrifa af eignum slitabankanna (10-13%)) auk þess sem þeir gætu fengið peninginn sinn strax. 

Íslendingar sætu þá uppi með þá staðreynd að hafa borgað ansi dýran aðgangseyri að ESB. Lífskjör þjóðarinnar til framtíðar myndu bera þess merki að borga þyrfti þetta 1000 milljarða lán með vöxtum til baka ofan á allar aðrar skuldir þjóðarinnar sem eru ekki smáar í sniðum. SÍ metur þessa upphæð jafnvel enn hærra (yfir 3000 milljarða) ef fé íslenskra aðila (t.d. lífeyrissjóða) sem vill úr landi er talið með.

Erlendur eigandi að kröfum í gömlu bankana myndi líklega leggja það á sig að leggja orð í belg á Íslandi þegar kemur að umræðu um hvort ganga eigi í ESB (og láta Íslendinga taka 1000 milljarða lán til að borga sér) og jafnvel fá einhverja til að skrifa greinar til að hafa áhrif á almenningsálitið. Erlendi eigandinn gæti jafnvel skrifað áhrifamönnum í sínu landi til að biðja þá að hafa hagsmuni sína í huga þegar kemur að viðræðum við Íslendinga.

Slíkur erlendur eigandi, eða jafnvel íslenskur eigandi sem er sama um hagsmuni þjóðarinnar, myndi væntanlega ekki verða hrifinn af því ef aðildarumsókn að ESB yrði dregin til baka.

Það er óhugsandi að þessir aðilar leggi ekki á sig nokkur blaða-, blogg- og bréfaskrif fyrir fleiri hundruð milljarða. Menn hafa gert margt verra fyrir mun minni hagsmuni.

Það er merkilegt að ekki skuli vera fjallað um þetta mál í fjölmiðlum. Hvers vegna ætli það sé?

Kola- og stálsambandið (ECSC 1951) er upphaf ESB. Markmiðið var að tryggja sameiginlegan markað fyrir þessar tvær auðlindir Þýskalands og Frakklands (sem voru grunnurinn að efnahagslegum styrk þeirra) og þar með að leggja grunninn að friði og velmegun. 

Kenningin var sú að heimsstyrjaldirnar tvær hefðu verið vegna baráttu um auðlindir fyrst og fremst (ekki fyrst og fremst um hugmyndafræði).

Grunnurinn er sem sagt sameiginleg stjórnun á auðlindum, en t.d. veiðar Spánverja og fleiri þjóða í breskum sjávarmiðum er dæmi um sameiginlega nálgun í þessi mál.

Þess vegna er það mjög áhugaverð afstaða margra íslenskra ESB sinna að halda að við fáum að halda okkar auðlindum undanskildum við inngöngu í ESB og/eða að þegar kemur að sameiginlegri stjórn auðlindanna að við höfum þar eitthvað vægi. 

Hitt er svo annað að hugmyndir eru ekki alltaf kynntar á þann máta að hinn raunverulegi tilgangur komi fram. Hugmyndinni er pakkað inn í fallegar umbúðir svo hún seljist betur.

Í raun má líta svo á að Kola- og stálsambandið hafi verið verkfæri (og hugmynd Frakka) til að koma stjórn á kola- og stáliðnað Þjóðverja. Þ.e.a.s. í þeim tilgangi að takmarka möguleika Þýskalands til að vaxa og verða ný ógn við frið og stöðugleika í Evrópu. Það má því líta á ESB sem framhald af hersetningu Þýskalands og þeirri ákvörðun Banda(ríkja)manna að stofna sjálfstætt ríki í V-Þýskalandi (og leyfa þeim að byrja að endurvopnast frá 1951). Þaðan kom tímapressan á að stofna ECSC. Frá kynningu Schuman (utanríkisráðherra Frakka) á hugmyndinni í maí 1950 til formlegrar stofnunnar í apríl 1951 þrátt fyrir margvíslega andstöðu og að Bretar voru ekki með. Tryggja varð að Frakkar hefðu áhrif á notkun Þjóðverja á sínum auðlindum þegar hið nýja ríki var stofnað og gat farið að hervæðast á ný. Bandaríkjamenn höfðu einnig hönd í bagga við stofnun ECSC og kalda stríðið var í fullum gangi. Koreustríðið hófst í júní 1950 og hafði áhrif á stefnu Bandaríkjamanna varðandi hervæðingu Þýskalands.

Þess má geta að kola- og stáliðnaðurinn í bæði Þýskalandi og Frakklandi voru almennt á móti (óttuðust samkeppni og miðstýringu). Þjóðverjar ætluðu að ganga frá málinu í janúar 1951 en Bandaríkjamenn þvinguðu þá til að samþykkja tillögur Frakka (skipta upp stóru stálrisunum í Þýskalandi og sameiginlega yfirstjórn auðlinda).

Það má deila um hversu vel hefur tekist til varðandi sameiginlegu stjórnina á auðlindunum og einnig hvort tekist hafi að halda Þýskalandi í skefjum og hindra óstöðugleika í Evrópu.

Að mörgu leyti má segja að þetta hafi tekist ágætlega framan af en fór að verða erfiðara þegar A- og V-Þýskaland sameinuðust og síðar þegar evran var tekin upp.

Það sem mörgum mönnum (öðrum en t.d. Þjóðerjum og Bretum) yfirsást þegar evran var tekin upp er að sameiginleg mynt styður undir kjarnann, en ekki jaðarinn. 

Þjóðverjar vor nýbúnir að sameinast austur-Þýskalandi þar sem austu- og vesturþýsku mörkin voru sett á gengið 1:1. Áhrifin af því voru að austur-Þýskaland var ekki samkeppnishæft og V-Þýskaland tók yfir. Áhrifin voru líka þau að sameiginlega D-markið varð lægra virði en ella og það ýtti undir aukinn útflutning þýskra iðnaðarvara. 

Svo kom evran til skjalanna og þar sáu Þjóðverjar sé leik á borði. Þeir voru kjarninn í efnahagnum og ef þeir hefðu minni verðbólgu en hinir þá myndi sameiginleg mynt styðja undir samkeppnishæfni Þýskalands utan ESB og jafnframt myndu lönd innan ESB fá ímyndaðan kaupmátt til að kaupa meira af Þýskalandi.

Þar til stund sannleikans rann upp og ímyndin hvarf. Kaupmáttarleysið varð öllum augljóst.

Þegar þar er komið þurfa jaðarsvæðin að flytja út fólk til Þýskalands. Og Þýskaland getur keypt upp auðlindir hinna á lágu verði því þau lönd eru skuldsett og með takmarkaðar tekjur og samkeppnishæfni.

Okkur er holt að átta okkur á þessu samhengi. Við þurfum að átta okkur á því að með því að taka upp sameiginlega mynt með einhverjum öðrum mun sterkari efnahagskjarna erum við til lengri tíma að styðja undir þann kjarna og auðlindir okkar munu á endanum renna þangað.

Eins og ég hef lýst hér þá er upphaflega ástæða og grunnhugmyndin sem leiddi til ESB sú að hafa stjórn á efnahagslegum styrk Þýskalands. Þeirri hugmynd var fundinn staður í ECSC og hún kynnt undir áhrifum frá jákvæðum hugsunum ýmissa heimspekinga og stjórnmálamanna um sameiningu og frið.

Með tímanum gleymdist hin upprunalega ástæða og hin jákvæða ímynd og hugsjón sem nýtt var til kynningar á arftökum ECSC tók yfir. Þannig hefur hugsjóninni um frið og jafnrétti verið beitt fyrir vagninn þegar kemur að því að kynna ESB og fá fólks til stuðnings.

Þetta er jákvæð og falleg hugsjón og eitthvað sem allir vilja styðja.

En það er með þessa hugsjón eins og margar aðrar að þær geta í framkvæmd orðið yfirþyrmandi og jafnvel snúist upp í andhverfu sína. 

Móðurást, ættjarðarást og verndarhyggja eru allt dæmi um hugsjónir og jákvæða strauma sem geta orðið til ills ef þeim er ekki sett mörk. Ekki vegna þess að þau sé slæm í eðli sínu heldur vegna þess að ekki er hægt að stigmagna þau í hið óendanlega. 

Það að gagnrýna framkvæmd á einhverju út frá því að nóg sé komið, er ekki sama og að gagnrýna hugsjón sem beitt er innan marka. Á þessu tvennu verður að gera greinarmun.

Fólk getur haft mismunandi skoðanir og smekk á því hvar mörkin eiga að liggja. En þegar farið er að nota hugsjónirnar sem einhvers konar merkimiða sem eru 100% jákvæðir eða 100% neikvæðir í umræðunni um einhver málefni þá verður erfitt að meta stöðuna á yfirvegaðan máta.  

Þess vegna er ekki hægt að meta aðildarumsókn í ESB með þvi að stilla upp t.d. ættjarðarást á móti ást á friði og jafnrétti.  

Það eina sem fæst út úr slíku er skrípaleikur þar sem hvor aðilinn um sig keppist við að gera hinn aðilann sem fáranlegastann og hengja hann upp sem svikara við einhverja hugsjón.

Nokkrar heimildir:

ECSC treaty

The theory and reality of ECSC

Shuman plan

Hilmar Pétursson hélt skemmtilega ræðu á Iðnþing að vanda. Hann fer þar yfir ævintýralega sögu CCP og fjallar um íslensku krónuna. 

Að hans mati (og hann vitnar þar m.a. í föður sinn) þá er íslenska krónan orsakavaldur í mörgum þeim hremmingum sem hans fyrirtæki (og væntanlega þjóðin öll) hefur lent í.

Ég er þessu ekki sammála heldur tel ég að ástæða hremminganna almennt sé:

• Slæleg stjórn efnahagsmála
• Slæleg peningastjórn (stjórn raunvaxtasigs og útlánaaukningar)
• Innri og ytri áföll sem hafa með hvorugt ofangreint að gera svo sem breytingar á fiskgöngu, olíukrísa eða versnandi viðskiptakjör